Obecna sytuacja zmusza nas do poruszania trudnych tematów. Również z dziećmi. Nie da się całkowicie odizolować ich od tematu wojny i agresji. Nasze dzieci chodzą do przedszkola, mają kontakt z kolegami, koleżankami i innymi osobami, które najprawdopodobniej będą mówiły o wojnie. Nie uchronimy ich całkowicie przed tym. Warto więc objąć troską i opieką swojego maluszka, by wśród tych trudnych wiadomości czuł się bezpiecznie.
Czy warto poruszać z dzieckiem temat wojny?
Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od tego, ile dziecko ma lat, czy jest świadome tego, co się dzieje i przede wszystkim, czy czuje niepokój z tym związany. Jeżeli dziecko jawnie mówi o tym, co się dzieje, opowiada co mówią koledzy lub słucha razem z rodzicami TV to konieczne jest wyjaśnienie mu całej sytuacji. O tym, jak rozmawiać z dzieckiem o wojnie, wyjaśnimy w dalszej części artykułu.
Jeżeli natomiast dziecko jest jeszcze małe, w wieku przedszkolnym i nie ma świadomości tego, że tuż obok naszych granic rozgrywa się wojna, nie jest wskazane wzbudzanie i podsycanie jego strachu. Konieczna jest jednak obserwacja dziecka. Czy na pewno się nie martwi? Czy na pewno nie docierają do niego informacje o wojnie? Jeżeli tylko nasz Maluszek będzie miał kontakt z takimi informacjami, koniecznie wyjaśnijmy mu o co w tym wszystkim chodzi. Dostosowując oczywiście przekaz do wieku dziecka.
Niedopuszczalne są natomiast zachowania, kiedy dziecko boi się, jawnie pyta o to co się dzieje, a mimo wszystko udajemy, że problem nie istnieje, lub próbujemy bagatelizować jego strach mówiąc krótko „Nie ma się czego bać”, ”Nic się nie dzieje” itp. Takie zachowanie jeszcze bardziej podsyca lęk i dodatkowo zaburza podstawowe poczucie bezpieczeństwa.
Jak rozmawiać z dzieckiem o wojnie ?
Poruszając trudne tematy musimy wykazywać się szczególnie dużą wrażliwością i empatią. Poniżej przedstawiamy kilka wskazówek, które są pomocne w rozmowie:
- AKCEPTUJ EMOCJE DZIECKA – Jeżeli maluszek się martwi to nie mów: „Nie ma się czego bać”. To nic innego jak zaprzeczanie jego emocjom. Boi się i ma do tego prawo. Każdy z nas odczuwa strach. Udawanie, że strachu nie ma, nie spowoduje, że lęk zniknie. Lepiej jest powiedzieć: „Rozumiem, że się boisz”, „Widzę twój strach”, „Nie ma nic złego w tym, że czujesz strach”.
- POMÓŻ DZIECKU ZROZUMIEĆ EMOCJE – Warto oswajać strach, a nic tak nie oswaja trudnych emocji, jak rozmowa o nich. Pomóż dziecku zrozumieć, skąd ten strach się wziął. Nazwij go. Powiedz: „Boisz się, że Rosja zaatakuje nasz kraj?”, „Martwisz się o naszą rodzinę na Ukrainie?”, „Boisz się, że rodzicom koleżanki stanie się krzywda?”.
- BĄDŹ PRZY DZIECKU – Rozmawiając o lęku i strachu początkowo otwieramy w nim jeszcze trudniejsze emocje, dlatego ważne jest, by być wtedy przy dziecku. Powiedz: „Jestem przy Tobie”, „Jestem tutaj dla Ciebie”. Nie zostawiaj dziecka samego ze strachem.
- WYTŁUMACZ CAŁĄ SYTUACJĘ – Jeżeli dziecko boi się wojny i jawnie nam o tym mówi, to znak, że musimy o tym rozmawiać. Nie próbuj unikać tematu. Słowa koniecznie trzeba dostosować do wieku dziecka. Nie kłam, nie omijaj pewnych faktów. Dziecko ma prawo znać prawdę. Nie używaj jednak bardzo drastycznych słów takich jak zabijanie, bomby, strzelanie, śmierć itp. Chyba, że dziecko jest starsze i rozumie dokładnie te pojęcia. Pokaż na mapie, gdzie jest Ukraina i Rosja. Pokaż też, gdzie jest Polska. Widząc mapę łatwiej będzie mu zrozumieć.
- ZAPEWNIJ POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA – Rozmawiając o wojnie zaznacz, że to nie dzieje się w naszym kraju. Jeżeli dziecko mówi: „Antek powiedział, że Rosja zaatakuje Polskę”, odpowiedz zgodnie z prawdą: „Nie ma takich potwierdzonych informacji”. Poczucie bezpieczeństwa możesz zapewnić będąc po prostu obok, akceptując trudne emocje i tłumacząc tak długo jak dziecko tego potrzebuje. Powiedz: „Jesteś bezpieczny”. Te dwa słowa potrafią zdziałać cuda.
PRZEKIERUJ UWAGĘ NA DOBRO
Nieustanne skupianie się na temacie wojny, cierpienia i agresji, powoduje, że lęk narasta. Jeżeli mimo wyjaśnienia tematu wojny, dziecko nadal, z dużą częstotliwością porusza ten temat, postaraj się przekierować jego uwagę na coś dobrego. Jest coraz więcej organizacji, które wspierają uchodźców i oferują swoją pomoc. Poszukaj wspólnie z dzieckiem sposobów wsparcia. Może to być przekazanie środków pierwszej potrzeby do organizacji charytatywnych zajmujących się uchodźcami, wsparcie finansowe itp. Zawsze warto wspierać potrzebujących.
NIE OGLĄDAJ PRZY DZIECKU WIADOMOŚCI
Obecnie na każdym kanale widzimy informacje, najnowsze wiadomości z Ukrainy, przerażające nagłówki podkreślone na czerwono, wzbudzające lęk hasła. Niektóre z tych informacji są stworzone w jednym celu – by wzbudzić sensację i lęk. Dziecko nie potrafi poprawnie zinterpretować tych informacji, dlatego dorośli nie powinni przy najmłodszych słuchać wiadomości i radia. Jeżeli czujemy potrzebę bycia na bieżąco z aktualnymi wydarzeniami, to załóżmy słuchawki. Niech dom będzie oazą spokoju i bezpieczeństwa. Nie wpuszczajmy do niego jeszcze większego lęku i strachu.
Na koniec chcemy dodać bardzo ważną rzecz. Jeżeli czujesz, że nie potrafisz rozmawiać o wojnie, czujesz się w tym zagubiony, zagubiona – to masz takie prawo. Nie ma nic złego w tym, że nie wiesz, jak rozmawiać z dziećmi o trudnych tematach. Nie oznacza to, że jesteś złym rodzicem. Sam fakt, że czytasz ten artykuł świadczy o Twojej świadomości i chęci pomocy dziecku.
Obecna sytuacja dla nas wszystkich jest przytłaczająca i przerażająca. Szukaj pomocy wśród bliskich (może ciocia chętnie wytłumaczy maluszkowi temat wojny?) lub wśród specjalistów (wielu psychologów pomoże zaopiekować się Twoim dzieckiem). Jedno jest pewne, dziecko ma prawo znać prawdę, ma prawo czuć strach i lęk przed tym co się dzieje. Bądź w tym wszystkim blisko swojego maluszka <3
Autor: Anna Kańciurzewska, psycholog dziecięcy
